Ανδόρα

Κράτος της νοτιοδυτικής Ευρώπης.Συνορεύει στα Β και Α με τη Γαλλία και στα Ν και Δ με την Ισπανία.Το μικρότερο κράτος του κόσμου βρίσκεται στα ανατολικά Πυρηναία. Η ύπαρξη του κρατιδίου της Α. (Valls d' Andorra) είναι συνέπεια γεωγραφικών περισσότερο παρά ιστορικών παραγόντων, που ευνόησαν την ανάπτυξη της μικροσκοπικής αυτής χώρας σε ένα απομονωμένο και συντηρητικό περιβάλλον.Η χώρα διαιρείται σε επτά επισκοπές, με έδρα τους αντίστοιχους ομώνυμους οικισμούς (σε παρένθεση ο πληθυσμός το 2002): Ανδόρα Λα Βέλια (Andorra la Vella, 21.189 κάτ.), Κανίγιο (Canillo, 2.706 κάτ.), Ενκάμπ (Encamp, 10.595 κάτ.), Εσκάλντες-Εργκορντάνι (Escaldes-Engordany, 15.299 κάτ.), Λα Μασάνα (La Massana, 6.276 κάτ.), Ορντίνο (Ordino, 2.283 κάτ.) και Σαν Τζούλια ντε Λορία (Sant Julia de Loria, 7.623 κάτ.).Επίσημη γλώσσα είναι η καταλανική, ομιλούνται όμως επίσης και τα γαλλικά. Οι Ισπανοί αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (43%) και ακολουθούν οι Ανδορινοί (33%), οι Πορτογάλοι (11%) οι Γάλλοι (7%) και διάφορες άλλες εθνικές ομάδες σε ποσοστό 6%Το 1993, με δημοψήφισμα εγκρίθηκε το πρώτο σύνταγμα της χώρας, σύμφωνα με το οποίο ο επίσκοπος της Ουρχέλ και ο αρχηγός του γαλλικού κράτους, που εκπροσωπούνται στην Α. από δύο βικαρίους, τον επισκοπικό (Viguier Εpiscopal) και τον βικάριο της Γαλλίας (Viguier de France), είναι τιμητικά αρχηγοί του κράτους (οι δύο αρχηγοί ονομάζονται επίσης τιμητικά πρίγκιπες). Τη νομοθετική εξουσία ασκεί το γενικό συμβούλιο,το οποίο αποτελείται από 28 μέλη και διοικείται από τον πρόεδρο. Το 50% των μελών του εκλέγεται από τους πολίτες με καθολική ψηφοφορία και τα υπόλοιπα μέλη εκλέγονται από τις 7 επισκοπές. Το σύνταγμα έδωσε στην Α. τη δυνατότητα να συμμετέχει σε διεθνείς οργανισμούς όπως επίσης να ασκεί τη δική της εξωτερική πολιτική. Τα μέλη έχουν τετραετή θητεία. Ο πρωθυπουργός εκλέγεται από το γενικό συμβούλιο. Επειδή το συμβούλιο δεν έχει τη δυνατότητα να νομοθετεί, εφαρμόζεται το δίκαιο της Γαλλίας και της Ισπανίας.Στην Α. υπάρχουν πέντε κόμματα: το Φιλελεύθερο Κόμμα, η Εθνική Δημοκρατική Ομάδα, η Εθνική Δημοκρατική Πρωτοβουλία, η Νέα Δημοκρατία και η Ένωση του Λαού του Ορντίνο. Τις εκλογές του 1997 κέρδισε το Φιλελεύθερο Κόμμα του Μαρκ Φορνέ Μολνέ.Τη δικαστική εξουσία ασκούν ανεξάρτητοι δικαστές. Υπάρχει το ανώτατο δικαστικό συμβούλιο (5 μέλη με εξαετή θητεία), το οποίο έχει την ευθύνη για τη δικαστική εξουσία. Υπάρχει και τετραμελές συνταγματικό δικαστήριο με εξαετή θητεία των μελών του. Χρέη εφετείου για τις αστικές υποθέσεις ασκεί το ανώτατο δικαστήριο της Α., που εδρεύει στο Περπινιάν.Το επικρατέστερο δόγμα είναι το ρωμαιοκαθολικό (85%). Η εκκλησία παρουσιάζεται πολύ ισχυρή και αυστηρή (π.χ. δεν επιτρέπει το διαζύγιο).Η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική από 6-16 ετών και παρέχεται δωρεάνΔεν υπάρχει τακτικός στρατός στην Α. Η άμυνα της χώρας εξαρτάται από τους στρατούς της Γαλλίας και της Ισπανίας.Από την 1η Αυγούστου 1966 άρχισε να ισχύει η πρώτη κοινωνική νομοθεσία. Καθορίστηκε το οκτάωρο εργασίας και παραχωρήθηκε στους εργάτες ασφάλιση και ιατρική περίθαλψη.Το έδαφος της Α. περιλαμβάνει τη λεκάνη απορροής της κοιλάδας του ποταμού Βαλίρα και είναι κλειστή προς το επάνω μέρος του υδροκρίτη των Πυρηναίων, στον οποίο δεσπόζουν μερικές κορυφές που φτάνουν τα 3.000 μ. (Κόμα, Πεντρόσα, Πικ ντε Σερέρ). Στη νότια πλευρά, τα σύνορα με την Ισπανία κόβουν την κοιλάδα σε ύψος λίγο πιο κάτω από τα 1.000 μ. Η πρωτεύουσα, Ανδόρα λα Βέλια, είναι χτισμένη σε ύψος 1.070 μ. στην κοιλάδα της συμβολής των δύο βραχιόνων του Βαλίρα.Το κλίμα χαρακτηρίζεται από ισχυρές εποχικές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας (από 30οC το καλοκαίρι φτάνει στους -20οC τον χειμώνα), με άφθονες βροχοπτώσεις.Ο πληθυσμός της χώρας ζει στις κοιλάδες, όπου οι κλιματικές συνθήκες είναι πιο ευνοϊκές και είναι δυνατές οι καλλιέργειες. Οι οικισμοί είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους συγκεντρωμένοι σε ορισμένα σημεία. Τα χωριά έχουν τον χαρακτήρα των ορεινών κέντρων, με οικονομία κατά κύριο λόγο γεωργοποιμενική. Παντού υπάρχουν ορεινά λιβάδια και στα ψηλότερα σημεία βρίσκονται πρωτόγονες κατασκευές (orrys), που χρησιμεύουν ως καταφύγιο βοσκών. Η ανάπτυξη του τουρισμού κατά τα τελευταία χρόνια προσελκύει τον πληθυσμό προς την πρωτεύουσα και τη γειτονική πόλη Λες Εσκάλντες. Η πληθυσμιακή πυκνότητα είναι 146 κάτ. ανά τ. χλμ., με ετήσιο ρυθμό αύξησης του πληθυσμού της τάξης του 1,17% και προσδόκιμο ζωής τα 80,5 χρόνια για τους άντρες και τα 86,5 για τις γυναίκες.Πόλεις. Ο πληθυσμός της Α. είναι κυρίως αστικός. Τα κυριότερα αστικά κέντρα της χώρας είναι η πρωτεύουσα Ανδόρα Λα Βέλια (Andorra la Vella), η Λες Εσκάλντες (Les Escaldes) και η Ενκάμπ (Encamp).Το ΑΕΠ της χώρας ήταν το 2000 1.300 εκατ. δολ. ΗΠΑ, με κατά κεφαλήν εισόδημα 19.000 δολ. Η κτηνοτροφία και η δασική εκμετάλλευση είναι σπουδαίες πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, που διαθέτει εκτεταμένους βοσκοτόπους στους οποίους συγκεντρώνονται κοπάδια από τη Γαλλία και την Ισπανία, πράγμα που εξασφαλίζει στο μικρό κράτος ένα σημαντικό έσοδο. Οι γεωργικές καλλιέργειες αποτελούνται από δημητριακά, αμπέλια και κηπευτικά, που διοχετεύονται βασικά στην εσωτερική αγορά. Μοναδικό εξαγώγιμο προϊόν είναι ο καπνός. Το εισόδημα δεν φορολογείται και το εμπόριο απολαμβάνει των προνομίων της ελεύθερης ζώνης, στα οποία η μικρή δημοκρατία οφείλει την ύπαρξή της. Το τραπεζικό απόρρητο που ισχύει έχει προσελκύσει πολλούς ξένους κεφαλαιούχους. Η βιομηχανία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Το μεγαλύτερο μέρος της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται σε υδροηλεκτρικούς σταθμούς, ιδιαίτερα στον σταθμό της Λες Εσκάλντες. Ένας σημαντικός πόρος εισοδημάτων τα τελευταία χρόνια είναι ο τουρισμός. Ωστόσο, η προστασία του περιβάλλοντος από τις μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις είναι ένα από τα προβλήματα της Α. Υπάρχουν πέντε χιονοδρομικά κέντρα.Το έδαφος που αποτελεί σήμερα τη Δημοκρατία της Α. υπήρξε το πρώτο της Ισπανίας που εγκαταλείφθηκε από τους Σαρακηνούς και αυτό, κατά την παράδοση, έγινε χάρη στον Καρλομάγνο, στον οποίο οφείλει και την ονομασία της. Σύμφωνα με όχι ιδιαιτέρως αξιόπιστες πηγές, ο αυτοκράτορας Λουδοβίκος ο Ευσεβής δώρισε το 819 την περιοχή στον επίσκοπο της Ουρχέλ, παραχωρώντας ταυτόχρονα ειδικές εξουσίες στους κόμητες της ίδιας πόλης. Έπειτα από διάφορες διαμάχες, που κράτησαν έως τον 12ο αι., ένας ιεράρχης, ο Πόνθιο ντι Βιλιαμούντ, παραχώρησε (1231) στην περιοχή πολιτικό, διοικητικό και δικαστικό καθεστώς με τις μορφές σχεδόν που διατηρήθηκαν μέχρι το 1993. Στο πριγκιπάτο της Α. μέχρι το 1993 δεν υπήρχαν πολιτικά κόμματα, αλλά χαλαροί συνασπισμοί με αποκλίνουσες πολιτικές συμπάθειες. Τον Σεπτέμβριο του 1986 ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν και ο επίσκοπος της Ουρχέλ, Ζοάν Μαρτί, δηλαδή ο Γάλλος και ο Ισπανός αντίστοιχα που ασκούν την εξουσία ως πρίγκιπες, συναντήθηκαν στην Α. για συνομιλίες. Το 1988 η Α. αναγνώρισε την Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και μόλις τότε ιδρύθηκε το πρώτο εργατικό συνδικάτο στη χώρα. Το 1990 το γενικό συμβούλιο συνέστησε ειδική επιτροπή για τη σύνταξη συντάγματος και έναν χρόνο αργότερα οι εκπρόσωποι των δύο πριγκίπων συμφώνησαν να αναγνωρίσουν τη λαϊκή κυριαρχία και τη σύνταξη συντάγματος. Στο δημοψήφισμα του 1993, το 74,2% των κατοίκων ενέκρινε το σχέδιο συντάγματος με βάση το οποίο οι δύο πρίγκιπες (δηλαδή ο εκάστοτε πρόεδρος της Γαλλίας και ο επίσκοπος της Ουρχέλ) παραμένουν αρχηγοί του κράτους, αλλά με περιορισμένες εξουσίες, οι δε κάτοικοι της Α. έχουν πλέον την πλήρη κυριαρχία και μπορούν να ιδρύουν κόμματα. Τον Ιούλιο του 1993, η Α. έγινε το 184ο μέλος του ΟΗΕ. Το ίδιο έτος διεξήχθησαν οι πρώτες γενικές εκλογές στη χώρα και κανένα κόμμα δεν έλαβε την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο γενικό συμβούλιο, το οποίο διαθέτει 28 μέλη. Στα τέλη του 1994, επικεφαλής της κυβέρνησης ανέλαβε ο Μαρκ Φορνέ Μολνέ, ηγέτης της Φιλελεύθερου Κόμματος, ενώ η Γαλλία και η Ισπανία αποκατέστησαν διπλωματικές σχέσεις με την Α. Το 1997, το Φιλελεύθερο Κόμμα επανεξελέγη πανηγυρικά. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη στην Ανδόρα. Η πρωτεύουσα του λιλιπούτειου ευρωπαϊκού κράτους, Ανδόρα λα Βέλια. Επίσημη ονομασία: Πριγκιπάτο της Ανδόρας Έκταση: 468 τ. χλμ. Πληθυσμός: 68.403 κάτ. (2002) Πρωτεύουσα: Ανδόρα Λε Βέλια (21.189 κάτ. το 2002)